Dijagnoza raka dojke je vrlo česta kod žena kako u Srbiji tako i u susednim zemljama. Svake godine u Srbiji od raka dojke oboli oko 4600 žena, a 1600 umre od ove bolesti ali, kada se ova bolest rano otkrije-izlečiva je.
Danas se početni stadijum bolesti može dijagnostikovati pomoću mamografije, ultrazvuka i magnetne rezonance. Koja metoda je najpouzdanija nije lako reći jer svaka ima svoje prednosti i nedostatke a nisu retki slučajevi da je za postavljanje dijagnoze neophodno primeniti sve tri.
Godišnje od karcinoma dojke u Srbiji oboli oko 4600 žena, a umire 1600. Lekari zato, neprestano ukazuju na važnost ranog otkrivanja raka dojke kada je gotovo 100% izlečiv ili je lečenje mnogo uspešnije. Veliki ulogu u dijagnostikovanju početnog stadijuma raka imaju dijagnostičke metode: mamografija, ultrazvuk i magnetna rezonanca. Svaka od ovih metoda ima svoje prednosti a zajedno daju maksimalno tačnu dijagnozu.
MAMOGRAFIJA-obična ili digitalna
Mamografija je osnovna dijagnostička metoda za dijagnostikovanje raka dojke ali i praćenje promena u dojci kod žena kojima je bolest već otkrivena. To je neinvazivna rendgenska metoda koja uz malu dozu zračenja osigurava kvalitetan prikaz dojke. Preporučuje se ženama starijim od 40 godina. Pored „klasične“ sve više se koristi digitalna mamografija koja se radi digitalnim uerđajima sa ravnim detektorima. Ovi uređaji uz minimalnu dozu zračenja pružaju visoki kvalitet snimka. Slike se naknadno mogu obrađivati u smislu uvećanja sumnjivog područja, menjanja kontrasta, bolji prikaz mikrokalcifikata kao i kompjuterske analize snimka što sve zajedno povećava preciznost dijagnoze.
Na kvalitet napravljenog mamografskog snimka utiče pravilnost postavljanja dojke u aparat kao i dobar odabir parametara snimanja. Za mamografiju se ne treba posebno pripremati. Snimanje se sprovodi tako što žena stoji a dojka je pritisnuta u mamografskom uređaju. Snimanje jedne dojke traje nekoliko minuta, svaka dojka se snima u dva smera tako da se ukupno rade četiri slike.
Mamografija precizno pokazuje promene u dojci i ukazuje na njihovu prirodu (dobroćudne ili zloćudne). Jedina pouzdano prikazuje vrlo sitne promene (mikrokalcifikacije) koje su često najraniji uočljivi znak početnog raka mlečnih kanala dojke (duktalni rak). U otkrivanju najranijeg stadijuma raka izuzetno važnu ulogu ima iskusan i dobro edukovan radiolog koji zna da interpretira dobivene snimke.
Sa godinama žlezdano tkivo u dojkama se smanjuje a povećava količina masnog. Normalno je zato, da kod mladih žena u dojkama preovladava žlezdano i vezivno tkivo. Takve dojke se nezivaju guste dojke. Problem gustih dojki je što se može dogoditi da su mali tumori, ciste, fibroadenomi itd. „prekriveni“ žlezdanim ili vezivnim tkivom pa se na snimku ne mogu videti.
ZATO, MAMOGRAFIJA NIJE METODA IZBORA ZA DETEKCIJU I PRAĆENJE KARCINOMA DOJKE KOD ŽENA MLAĐIH OD 40 GODINA.
Poznato je da mamografija ne pokazuje čak 50% karcinoma kod gustih dojki odnosno kod žena mlađih od 40 godina i 15% raka dojki u svim dobnim grupama. Guste dojke nisu striktno rezervisane samo za žene mlađe od 40 godina, već ih mogu imati i straije ali mnogo ređe. Dešava se da i žene starije od 50 godina imaju guste dojke, obično su to one koje su duže vreme koristile hormonsku supstitucionu terapiju. Pored mamografije ovim ženama se preporučuje i ultrazvuk dojki kako bi lekar mogao da otkrije promene koje se ne vide na mamografskom snimku.
Dojke u kojima preovladava masno tkivo lekari nazivaju involutivno promenjene dojke. Takve dojke obično imaju žene starije od 50 godina. Mamografija odlično pokazuje tumore u involutivnim dojkama, jer su znatno gušći od okolnih tkiva pa se mogu otkriti u najranijoj fazi. Za pravovremeno otkrivanje nepoželjnih promena u dojci važno je uporediti mamografske snimke sa prethodnim, a svaku uočenu promenu dodatno obraditi (ultrazvukom, punkcijom i/ili biopsijom pod nadzorom ultrazvuka itd). Punkcija ili biopsija pod nadzorom ultrazvuka su izuzetno važne za razlikovanje dobroćudne od zloćudno promenjene dojke.
Pre mamografskog pregleda ne bi trebalo koristiti dezodorans, puder ili parfem čije se čestice vide na snimku i remete radiologa u proceni mamografskog snimka. Mamografija se izvodi snimanjem obe dojke i za većinu žena je bezbolna i kratko traje.
ULTRAZVUK-obojeni dopler ili sonoelastografija
Ultrazvuk je prvenstveno namenjen pregledu dojki kod mlađih žena i kao dodatna metoda (uz mamografiju) kod žena sa gustim dojkama. Danas se u tu svrhu koriste nove ultrazvučne tehnike kao što su obojeni dopler i sonoelastografija koje povećavaju tačnost nalaza. Obojeni dopler pokazuje pojačanu prokrvljenost, a sonoelastografija tvrdoću tkiva koji su karakteristični za tumore.
Za ultrazvučni pregled dojki ne treba se posebno pripremati i može se ponavljati kad god je to potrebno jer nema zračenja. Tokom pregleda žena leži na leđima ili boku a lekar pomeranjem sonde pregleda dojku po uzdužnim i poprečnim presecima. Pregled obično traje oko 20 minuta. Ukoliko se uoče neke sumnjive promene pa je potrebno uraditi punkciju ili biopsiju, vreme trajanja pregleda je duže. Punkcija odnosno uvođenje i uzimanje tečnosti iz kanala pomoću punkcijske igle za analizu izvodi se bez anestezije. Core-biopsija odnosno uzimanje delića tkiva pomoću široke igle kao i vakumska biopsija kada se tkivo uzima pomoću vakuma koga proizvodi poseban aparat, izvode se u lokalnoj anesteziji.
Ultrazvuk je izbor pregleda kod mladih žena koje imaju bolne dojke usled hormonskih promena tokom menstrualnog ciklusa. Preporučuje se ženama koje imaju mali rizik za rak dojke, trudnicama, starijim ženama sa gustim dojkama kao dopuna mamografiji kako bi se eventualno uočile manje promene koje se mamografijom ne uočavaju.
Kada se mamografskim pregledom otkriju promene bez obzira da li sve ukazuje na njihovu dobroćudnost, treba uraditi i ultrazvuk i punkciju odnosno biopsiju dojke.
MAGNETNA REZONANCA-najosetljivija metoda
Kao ni ultrazvučni pregled tako ni magnetna rezonanca ne zrači. Za uspešno izvođenje pregleda neophodno je intravenski plasiati kontrast zahvaljujući kome se uočava abnormalna prokrvljenost karakteristična za zloćudne promene. Pregled traje oko 40 minuta i izvodi se između 6. i 15. dana ciklusa. Kako se kontrast nakuplja i u slučaju mnogih dobroćudnih promena dijke, za postavljanje tačne dijagnoze neophodne su punkcija ili biopsija. Statistike pokazuju da magnetna rezonanca ne otkriva oko 10% raka dojke.
Magnetna rezonanca je prevashodno namenjena ženama kojima su dojke povećane implantatima ili imaju visok rizik od nastanka raka dojke. Radi se i kod žena kojima je već dijagnostikovan rak dojke kako bi se pre hirurškog lečenja utvrdilo da li postoje metastaze, zatim kada treba razlikovati ožiljak od ponovnog javljanja raka dojke kao i ženama sa metastazama u limfnim čvorovima pazuha ako mamografija i ultrazvuk ne mogu da otkriju zloćudnu promenu.
Izvor: Pharmamedica